Państwo rozciągające się od wschodniej Europy poprzez północną część Azji po Ocean Spokojny.
Federacja Rosyjska jest największym państwem na świecie pod względem powierzchni oraz szóstym pod względem wielkości w całej historii świata. Pod względem liczby ludności zajmuje 9. miejsce.Początki państwowości ruskiej sięgają IX wieku. Kultura ruska kształtowała się pod silnym wpływem Słowian południowych i Bizancjum, za których pośrednictwem przyjęto prawosławie. W XII wieku Ruś Kijowska uległa rozbiciu na księstwa udzielne. Wydzielone w XIII wieku Księstwo Moskiewskie doprowadziło do scalenia większości ziem ruskich i wyzwolenia ich spod panowania tatarskiego (XIII–XV w.). Najazdy tatarskie wywarły silny wpływ na historię Rusi, a sami Tatarzy są obecnie największą mniejszością etniczną Rosji. W 1547roku Iwan IV Groźny przyjął tytuł cara, a nazwa państwa została zmieniona na Carstwo Rosyjskie. W latach 862–1598 dynastią panującą byli Rurykowicze, w latach 1613–1917 na tronie zasiadali Romanowowie. Za panowania Piotra Wielkiego doszło do umocnienia pozycji Rosji na arenie międzynarodowej i ustanowienia Imperium Rosyjskiego. W XVI–XIX w. Rosja zyskała ogromne obszary w Europie Wschodniej, Azji Północnej, Środkowej, na Kaukazie oraz przejściowo w Ameryce Północnej. Rewolucje w 1917 roku oraz I wojna światowa położyły kres monarchii. W listopadzie 1917 roku władzę przejęli bolszewicy, którzy w 1922 roku ustanowili Związek Radziecki. W ZSRR Rosja (czyli Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka, Od lat 70. XX wieku ZSRR przeżywał okres stagnacji. Pod rządami Michaiła Gorbaczowa w 1991 roku doszło do rozwiązania ZSRR i od tej pory Rosja oraz 14 pozostałych republik radzieckich tworzą samodzielne państwa.
Moskwa (ros. Mocква) – stolica Rosji i największe miasto tego kraju. Jest także największym miastem Europy, liczącym 12,2 mln mieszkańców (stan na 1 stycznia 2017), przy czym cała aglomeracja liczy 17,1 mln mieszkańców (2017).
Panorama Moskwy-Drapacze chmur
Plac Czerwony, w tle Mauzoleum Lenina.
Moskwa, Plac Czerwony-Historyczne Muzeum.
Miejskie Muzeum Historyczne Miasta Moskwy na placu Czerwonym
Sobór - Katedra Chrystusa Zbawiciela w Moskwie.
Sankt Petersburg - Cerkiew Zbawiciela na Krwi (carskiej-Kanałem Gribojedowa).
Sobór Zbawiciela na Krwi w Sankt Petersburgu, Rosja Mozaiki w cerkwi
Brama miejska (zbudowana w 1535, zburzona w 1931, zrekonstruowana w 1995) na placu Czerwonym-Moskwa.
UNESCO ogłosiło go nawet ósmym najbardziej atrakcyjnym turystycznie miastem świata. Przyczynił się do tego m.in. jeden z najwspanialszych zespołów urbanistycznych na Ziemi.
***
Wulkan Kluczewska Sopka
Latem temperatura nie przekracza 15 °C, trwa dzień polarny. Wierzchnia warstwa gruntu – do około 1 metra – ulega rozmarznięciu (warstwa pod nią to tak zwana wieczna zmarzlina, której temperatura nigdy nie wzrasta ponad 0 °C), wskutek czego staje się on często grząskim bagnem, w głąb którego nie może wsiąknąć nadmiar wody. Zima jest mroźna i śnieżna, temperatura dochodzi do -50 °C. Trwa noc polarna. Wieją silne wiatry. Występuje zjawisko zorzy polarnej. Grunt ponownie zamarza.
Większość roślin wyrasta zaledwie kilka centymetrów nad ziemię. Przy samej powierzchni ziemi rosną mchy i porosty (najbardziej znany to chrobotek reniferowy); nieco wyżej są trawy i niewielkie krzewinki (np. borówki). Występują tam także turzyce. Najwyższą warstwę roślin tworzą pojedyncze karłowate brzozy i wierzby, które nie osiągają wysokości większej niż 30 cm.
Największa i najdłuższa rzeka Europy i Rosji przeduralskiej, największa i najdłuższa na świecie rzeka uchodząca do jeziora. Płynie wyłącznie przez Rosję, tylko skrajne wschodnie ramię delty-Kigacz wyznacza granicę z Kazachstanem. W wyniku prowadzonej w czasach radzieckich budowy licznych zbiorników retencyjnych i regulacji koryta, bieg Wołgi został skrócony o ponad 160 km.
Cerkiew Wasyla Błogosławionego (inaczej Sobór Wasyla Błogosławionego lub Sobór Opieki Matki Bożej na Fosie) to jeden z najbardziej charakterystycznych zabytków Moskwy. Została zbudowana na rozkaz Iwana Groźnego, powstawała w latach 1555-1561. W 1990 roku Cerkiew Wasyla Błogosławionego została wpisana na listę UNESCO. Obecnie jest to filia Muzeum Historycznego, w której umieszczone zostały historyczne dzwony.
Sobór - Katedra Chrystusa Zbawiciela w Moskwie.
Petersurg
Miasto znajduje się w delcie Newy tuż nad zatoką Fińską. W jego skład wchodzi ponad 40 wysp, połączonych ze stałym lądem 396 mostami. Z tego aż 14 największych jest otwieranych każdej nocy, aby statki mogły się przedostać na jezioro Ładoga. Takie położenie skutkuje nazywaniem Sankt Petersburga „Wenecją Północy”
Petersburg – czarne noce i białe dnie nad Newą.
Pod względem administracyjnym Petersburg został wydzielony z Federacji Rosyjskiej, w związku z czym stanowi zupełnie odrębny podmiot. De facto jest stolicą północno – zachodniego okręgu federalnego oraz obwodu leningradzkiego, ale w rzeczywistości do niego nie należy. W sumie zamieszkuje go na stałe 4,6 mln osób, zaś w całej aglomeracji jest to prawie 4,8 mln ludzi. Miasto podzielono na 20 regionów.
Sankt Petersburg - Cerkiew Zbawiciela na Krwi (carskiej-Kanałem Gribojedowa). 
Sobór Zbawiciela na Krwi w Sankt Petersburgu, Rosja Mozaiki w cerkwi
Budowla została wzniesiona na miejscu, gdzie w 1881 został śmiertelnie ranny w wyniku zamachu car Aleksander II i stąd właśnie pochodzi popularna nazwa cerkwi – na Krwi. Prace rozpoczął w 1883 Aleksander III dla upamiętnienia swojego ojca i trwały one do 1907.
Brama miejska (zbudowana w 1535, zburzona w 1931, zrekonstruowana w 1995) na placu Czerwonym-Moskwa.
Muzeum Sztuk Pięknych im. A.S. Puszkina (Музей изобразительных искусств им. А.С. Пушкина) to największe muzeum sztuki europejskiej w Moskwie. Mieszczące się w czterech budynkach przy ul. Wołchonka, nieopodal Kremla i Soboru Chrystusa Zbawiciela.
Muzeum Sztuk Pięknych im. A.S. Puszkina- Teatr.
UNESCO ogłosiło go nawet ósmym najbardziej atrakcyjnym turystycznie miastem świata. Przyczynił się do tego m.in. jeden z najwspanialszych zespołów urbanistycznych na Ziemi.
Syberia
Syberia (ros. Сибирь, Sibir' ) – kraina geograficzna w północnej Azji, wchodząca w skład Rosji, położona między Uralem na zachodzie, Oceanem Arktycznym na północy, działem wód zlewisk Oceanu Arktycznego i Spokojnego na wschodzie, oraz stepami Kazachstanu i Mongolii na południu.W ujęciu historycznym (oraz potocznym w Rosji) do Syberii należy również rosyjski Daleki Wschód.
Powierzchnia Syberii w zależności od przyjętego przebiegu jej wschodniej granicy to około 10 lub 12,7 mln km².
Geneza słowa Syberia (Sybir) nie jest jednoznaczna i pewna. Łączono tę nazwę z etnonimami „Sabir” i „Seber” określającymi nieznane plemiona Hunów lub z plemieniem „Suwar” mieszkającym w VI wieku n.e. w środkowym biegu rzeki Irtysz.
Inne tłumaczenie łączyło się z przyrodą. Tunguskie słowo sibur oznacza błoto, bagno, trzęsawisko; mongolskie sziber lub sziwir określa zarośla nad rzekami, buriackie sibjer oznacza groźnego psa, a sabr, sibr lub subr szarego wilka.
Inną bardzo prawdopodobną wersją jest pochodzenie słowa Sybir od nazwy stolicy Chanatu Syberyjskiego podbitego w 1585 roku przez Rosjan – Isker.
Bajkạł, jezioro w azjat. części Rosji, w obwodzie irkuckim i Buriacji, w górach południowo-wschodniej Syberii;
Położenie względem poziomu morza: 456 m n.p.m.
Typ jeziora: wg genezy — tektoniczne; wg relacji z rzekami — przepływowe; wg okresowości — stałe; wg warunków do rozwoju życia — oligotroficzne; wg zasolenia — słodkie
Powierzchnia akwenu: 31,5 tys. km2
Głębokość maksymalna: 1 620 m (najgłębsze na Ziemi)
Dopływy: Selenga
Odpływy: Angara
w rowie tektonicznym, lustro wody na wys. 456 m; pow. 31,5 tys. km2 (w tym 27 wysp, największa Olchon); dł. 636 km, szer. do 79,4 km; najgłębsze na Ziemi — średnia głęb. 730 m, maks. — 1620 m (dno 1165 m p.p.m.); pojemność 23 tys. km3 (1/5 świat. zasobów wód słodkich, bez lodowców). Woda bardzo przezroczysta, słabo zmineralizowana, bogata w tlen; temperatura wód powierzchniowych w sierpniu 9–12°C (przy brzegach do 20°C); poniżej głęb. 250–300 m panuje stała temp. ok. 3,5°C; wahania poziomu wód niewielkie (0,8–1,4 m); zamarza od stycznia do maja (grubość lodu ok. 1 m). Do Bajkału uchodzi 336 rzek, wypływa — Angara. Flora i fauna bogata i różnorodna, obejmuje 1800 gat., z tego ok. 3/4 endemicznych (foka, omul i gąbki bajkalskie, gołomianka, kiełże, wirki); część akwenu Bajkału wchodzi w skład rezerwatów Barguzińskiego i Bajkalskiego. Rozwinięte rybołówstwo (zwłaszcza połów omula). Spław drewna; latem regularna żegluga, w zimie transport kołowy po lodzie. Największe m. nad Bajkałem: Sludianka, Bajkalsk; w miejscowości Listwianka inst. limnologiczny; wzdłuż południowego brzegu przebiega transsyberyjska magistrala kol., na krańcu północnym — Kolej Bajkalsko-Amurska. Pionierami naukowego poznania Bajkału byli w 2. poł. XIX w. polscy zesłańcy: A. Czekanowski, J. Czerski, B. Dybowski, W. Godlewski; B. został wpisany na Listę Świat. Dziedzictwa Kult. i Przyr. UNESCO.
Bajkạł, jezioro w azjat. części Rosji, w obwodzie irkuckim i Buriacji, w górach południowo-wschodniej Syberii;
Położenie względem poziomu morza: 456 m n.p.m.
Typ jeziora: wg genezy — tektoniczne; wg relacji z rzekami — przepływowe; wg okresowości — stałe; wg warunków do rozwoju życia — oligotroficzne; wg zasolenia — słodkie
Powierzchnia akwenu: 31,5 tys. km2
Głębokość maksymalna: 1 620 m (najgłębsze na Ziemi)
Dopływy: Selenga
Odpływy: Angara
w rowie tektonicznym, lustro wody na wys. 456 m; pow. 31,5 tys. km2 (w tym 27 wysp, największa Olchon); dł. 636 km, szer. do 79,4 km; najgłębsze na Ziemi — średnia głęb. 730 m, maks. — 1620 m (dno 1165 m p.p.m.); pojemność 23 tys. km3 (1/5 świat. zasobów wód słodkich, bez lodowców). Woda bardzo przezroczysta, słabo zmineralizowana, bogata w tlen; temperatura wód powierzchniowych w sierpniu 9–12°C (przy brzegach do 20°C); poniżej głęb. 250–300 m panuje stała temp. ok. 3,5°C; wahania poziomu wód niewielkie (0,8–1,4 m); zamarza od stycznia do maja (grubość lodu ok. 1 m). Do Bajkału uchodzi 336 rzek, wypływa — Angara. Flora i fauna bogata i różnorodna, obejmuje 1800 gat., z tego ok. 3/4 endemicznych (foka, omul i gąbki bajkalskie, gołomianka, kiełże, wirki); część akwenu Bajkału wchodzi w skład rezerwatów Barguzińskiego i Bajkalskiego. Rozwinięte rybołówstwo (zwłaszcza połów omula). Spław drewna; latem regularna żegluga, w zimie transport kołowy po lodzie. Największe m. nad Bajkałem: Sludianka, Bajkalsk; w miejscowości Listwianka inst. limnologiczny; wzdłuż południowego brzegu przebiega transsyberyjska magistrala kol., na krańcu północnym — Kolej Bajkalsko-Amurska. Pionierami naukowego poznania Bajkału byli w 2. poł. XIX w. polscy zesłańcy: A. Czekanowski, J. Czerski, B. Dybowski, W. Godlewski; B. został wpisany na Listę Świat. Dziedzictwa Kult. i Przyr. UNESCO.
***
Według poglądów przeważających w polskiej nauce Syberia rozciąga się od Uralu na zachodzie, do granicy działu wodnego Oceanu Spokojnego na wschodzie i od brzegów Oceanu Lodowatego na północy, do stepów Kazachstanu i północnych granic Mongolii i Chin na południu.
Kamczatka
Kamczatka – półwysep w azjatyckiej części Rosji. Rozdziela Morze Ochockie i Morze Beringa. Jego powierzchnia wynosi około 370 tys. km² (wraz z przylegającym fragmentem części kontynentalnej i Wyspami Komandorskimi i Karagińskimi – ok. 470 tysięcy km²).Ogółem na półwyspie znajduje się ponad 160 wulkanów, z czego 28 jest aktywnych. Góry Kamczatki powstały w fałdowaniu alpejskim.W najwyższych partiach gór występują lodowce. Ich ogólna powierzchnia wynosi 860 km². Na Kamczatce znajduje się około 14 tys. rzek i potoków, największe to: (na wschodzie). Kamczatka, Awacza, Ozierna; (na zachodzie) Bolszaja, Icza, Tigil. Wiele jezior, często leżących w kraterach i kalderach wulkanów.
Jeszcze przed ok. 300 tysiącami lat Kamczatka zalana była morzem. Dopiero później wydźwignęły ją ruchy tektoniczne i proces ten trwa do dzisiaj.
Jeszcze przed ok. 300 tysiącami lat Kamczatka zalana była morzem. Dopiero później wydźwignęły ją ruchy tektoniczne i proces ten trwa do dzisiaj.
Półwysep zamieszkany przez około 400 tys. osób. Ludność stanowią głównie Rosjanie, Koriacy i Itelmeni. Głównym miastem jest Pietropawłowsk Kamczacki (195 tys. mieszkańców).
Długość 1200 km, szerokość do 450 km. Powierzchnia 372,3 tys. km². Z kontynentem łączy się poprzez przesmyk Parapolski Doł o szerokości 100 km. Wschodnia linia brzegowa półwyspu jest dobrze rozwinięta, brzegi wschodnie są strome, występuje tam wiele zatok, m.in. Kamczacka, Karagińska, Kronocka, Korfa. Bardzo blisko wschodniego brzegu półwyspu przebiega Rów Kurylsko-Kamczacki.
Rów Kurylsko-Kamczacki – rów oceaniczny w północno-zachodniej części Pacyfiku, na północno-zachodnim skraju Basenu Północno-Zachodniego. Rów ciągnie się wzdłuż wysp Hokkaido, Kuryli i półwyspu Kamczatka.
Na zachodzie brzegi są płaskie i wyrównane, półwyspów i zatok nie ma prawie wcale. Zachodnią część półwyspu zajmuje Nizina Zachodniokamczacka. Przez centralną część wzdłuż całego półwyspu przebiegają Góry Środkowe zwane też Górami Kamczackimi o maksymalnej wysokości 3621 m n.p.m. (wulkan Iczyńska Sopka). Na wschód od nich leży Nizina Środkowokamczacka. Graniczy ona z wulkanami Kluczewskiej Grupy. Największym z nich jest wciąż czynny wulkan Kluczewska Sopka o wysokości 4750 m n.p.m.
Rów Kurylsko-Kamczacki – rów oceaniczny w północno-zachodniej części Pacyfiku, na północno-zachodnim skraju Basenu Północno-Zachodniego. Rów ciągnie się wzdłuż wysp Hokkaido, Kuryli i półwyspu Kamczatka.
Na zachodzie brzegi są płaskie i wyrównane, półwyspów i zatok nie ma prawie wcale. Zachodnią część półwyspu zajmuje Nizina Zachodniokamczacka. Przez centralną część wzdłuż całego półwyspu przebiegają Góry Środkowe zwane też Górami Kamczackimi o maksymalnej wysokości 3621 m n.p.m. (wulkan Iczyńska Sopka). Na wschód od nich leży Nizina Środkowokamczacka. Graniczy ona z wulkanami Kluczewskiej Grupy. Największym z nich jest wciąż czynny wulkan Kluczewska Sopka o wysokości 4750 m n.p.m.
Kluczewska Sopka (ros. Ключевская сопка) – największy i najbardziej aktywny wulkan Kamczatki, wznosi się na wysokość 4750 m n.p.m.
Wulkany na Kamczatce budzą się..
Wulkan Kluczewska Sopka
Na wschodzie półwyspu rozciągają się Góry Wschodnie składające się z czterech pasm: Gandalskiego (do 2277 m), Wałagińskiego (do 1749 m), Tumrok (do 2485 m) i Kumrocz (do 2346 m). Między przylądkiem Łopatka i Zatoką Kamczacką leży Wschodni Wulkaniczny Płaskowyż z wieloma stożkami wygasłych i czynnych wulkanów. Np.: Kronocka Sopka (3528 m), Koriacka Sopka (3456 m), Mutnowska Sopka (2323 m).
Na półwyspie Kamczatka, na powierzchni około 370 tysięcy kilometrów kwadratowych, można podziwiać krajobraz unikalny dla całego kontynentu. Jest to jedyne skupisko gejzerów w Azji i na dodatek jedno z największych na całym świecie.
Podłoże, przez które przebijają się wulkany, tworzą głównie prekambryjskie łupki krystaliczne, liczące sobie ponad 500 milionów lat. W północnej części półwyspu podłoże tworzą osady mezozoiczne i trzeciorzędowe. W rejonach występowania wulkanów przykrywają je warstwy skał wulkanicznych i młodszych skał metamorficznych. Jeszcze w okresie ostatnich zlodowaceń plejstoceńskich Kamczatkę łączył z Alaską tzw. Most Aleucki, którego pozostałością jest obecnie łańcuch Aleutów. Tamtędy odbywała się migracja roślin i zwierząt między kontynentami azjatyckim i amerykańskim. Ze względu na niedostępny teren budowa geologiczna Kamczatki jest słabo poznana. Kamczatkę łączy przesmyk Parapolski Doł o szerokości 100 km. Półwysep ma charakter wulkaniczny i górzysty. Jego wschodnie wybrzeże jest strome i silnie rozczłonkowane, zupełnie przeciwnie do zachodniego.
Kamczatka - Dolina Gejzerów w Rezerwacie Kronockim.
75 lat temu 14 kwietnia 1941 roku na Kamczatce została otwarta dolina gejzerów.
Gejzery występują tylko w kilku miejscach na świecie: w Islandii, Nowej Zelandii oraz Ameryce Północnej (Park Narodowy Yellowstone). Jednak kamczacka Dolina Gejzerów w Rezerwacie Kronockim jest unikalna. Tam na niewielkim obszarze skoncentrowane są łazienki błotne, wrzące fontanny oraz strumienie pary wodnej.
Dolina gejzerów
Podłoże, przez które przebijają się wulkany, tworzą głównie prekambryjskie łupki krystaliczne, liczące sobie ponad 500 milionów lat. W północnej części półwyspu podłoże tworzą osady mezozoiczne i trzeciorzędowe. W rejonach występowania wulkanów przykrywają je warstwy skał wulkanicznych i młodszych skał metamorficznych. Jeszcze w okresie ostatnich zlodowaceń plejstoceńskich Kamczatkę łączył z Alaską tzw. Most Aleucki, którego pozostałością jest obecnie łańcuch Aleutów. Tamtędy odbywała się migracja roślin i zwierząt między kontynentami azjatyckim i amerykańskim. Ze względu na niedostępny teren budowa geologiczna Kamczatki jest słabo poznana. Kamczatkę łączy przesmyk Parapolski Doł o szerokości 100 km. Półwysep ma charakter wulkaniczny i górzysty. Jego wschodnie wybrzeże jest strome i silnie rozczłonkowane, zupełnie przeciwnie do zachodniego.
W kamczackiej tajdze kawior je się garściami.
Fauna i flora
Bogata fauna: soból, piesiec, wiewiórka, rosomak, niedźwiedź, wydra, wydra morska. Rzeki obfitują w ryby, szczególnie łososie.
Rosomak tundrowy(Gulo gulo) Obecnie występuje na odludnych terenach w tajdze i tundrze północnej Europy (Skandynawia), Azji oraz Ameryki Północnej (Kanada i Alaska).
Kamczatka jest jedynym miejscem na świecie gdzie występują wszystkie gatunki łososia pacyficznego. Roślinność tworzą tajga, a w wyższych partiach gór tundra. Dla ochrony przyrody stworzono rezerwat Kronocki z doliną gejzerów i reliktowymi gatunkami roślin.
Tajga
Rosomak tundrowy Rosomak tundrowy.
rosomak (Gulo gulo).
Rosomak tundrowy(Gulo gulo) Obecnie występuje na odludnych terenach w tajdze i tundrze północnej Europy (Skandynawia), Azji oraz Ameryki Północnej (Kanada i Alaska).
Niedźwiedź kamczacki -brunatny (Ursus arctos beringianus)
Kamczatka jest jedynym miejscem na świecie gdzie występują wszystkie gatunki łososia pacyficznego. Roślinność tworzą tajga, a w wyższych partiach gór tundra. Dla ochrony przyrody stworzono rezerwat Kronocki z doliną gejzerów i reliktowymi gatunkami roślin.
Tajga
Droga do osady strażników w Rezerwacie Sichotealińskim, prowadząca przez dalekowschodnią tajgę.
Termin "tajga" stosowany bywa w odniesieniu do całej formacji roślinnej na wszystkich kontynentach lub tylko dla lasów borealnych Eurazji. W takim ujęciu lasy Ameryki Północnej określane są mianem borealnego lasu iglastego.
Na obszarach tajgi rosną głównie drzewa iglaste: świerki, sosny, sosny limby, jodły syberyjskie, modrzewie, ale także – najczęściej drobnolistne – liściaste: brzozy, osiki, olsze, jarzęby. Drzewa szpilkowe.
Tajga na Syberii
Tajga, borealne lasy iglaste – lasy iglaste, które występują w północnej części Azji (Syberia, Sachalin, Kamczatka) i Ameryki Północnej (Alaska i Kanada), Europy (Półwysep Skandynawski, Karelia, północno-wschodnia część Niziny Wschodnioeuropejskiej), w obrębie klimatu umiarkowanego chłodnego na półkuli północnej.W ciągu krótkiego lata w lasach tajgi pojawiają się duże ilości komarów. Poza wieloma gatunkami owadów żyją tam także liczne ptaki. Najliczniejszymi i najbardziej charakterystycznymi ssakami tundry są lemingi
Surowce naturalne
Na Kamczatce występuje wiele rodzajów węgla (od brunatnego do antracytu) oraz niewielkie złoża złota, srebra i rtęci. W ostatnich latach XIX w. badał je m.in. polski geolog w służbie rosyjskiej, Karol Bohdanowicz.
Tajga na kamczatce
Tundra syberyjska
Tundra (fiń. tunturi – ‘łysa góra’) – bezleśne zbiorowisko roślinności w zimnym klimacie strefy arktycznej i subarktycznej, na półkuli południowej występuje specyficzna tundra subantarktyczna. Formacja ta na półkuli północnej charakteryzuje się występowaniem gleb tundrowych, stale zamarzniętym podglebiem i bardzo niską pokrywą roślinną, zdominowaną przez mchy i porosty. Wyróżnia się cztery podstawowe typy tundry (w kolejności z południa na północ): lasotundra, tundra krzewinkowa, tundra mszysto-porostowa, tundra arktyczna. Na obszarach górskich ponadto występuje tundra górska.
Tundra na Grenlandii
Latem temperatura nie przekracza 15 °C, trwa dzień polarny. Wierzchnia warstwa gruntu – do około 1 metra – ulega rozmarznięciu (warstwa pod nią to tak zwana wieczna zmarzlina, której temperatura nigdy nie wzrasta ponad 0 °C), wskutek czego staje się on często grząskim bagnem, w głąb którego nie może wsiąknąć nadmiar wody. Zima jest mroźna i śnieżna, temperatura dochodzi do -50 °C. Trwa noc polarna. Wieją silne wiatry. Występuje zjawisko zorzy polarnej. Grunt ponownie zamarza.
Większość roślin wyrasta zaledwie kilka centymetrów nad ziemię. Przy samej powierzchni ziemi rosną mchy i porosty (najbardziej znany to chrobotek reniferowy); nieco wyżej są trawy i niewielkie krzewinki (np. borówki). Występują tam także turzyce. Najwyższą warstwę roślin tworzą pojedyncze karłowate brzozy i wierzby, które nie osiągają wysokości większej niż 30 cm.
Na Alasce wielu znalazło zatrudnienie przy wydobyciu ropy naftowej.
Krajobraz arktycznej tundry na Wyspie Wrangla
Lapończycy, zamieszkujący Półwysep Skandynawski i ludy żyjące na dalekim wschodzie Rosji trudnią się hodowlą reniferów i danieli. Latem wędrują ze swymi stadami na północ, na pastwiska położone w tundrze. Gdy nadchodzi sroga zima, wyruszają na południe szukając schronienia w lesie. W krajach nordyckich (Norwegii, Szwecji i Finlandii) życie Lapończyków wkracza w nowoczesność. Hodowcy budują sobie komfortowe domy, renifery przewożą samochodami ciężarowymi, a do pilnowania zwierząt używają sań motorowych, a nawet helikopterów.
Ludy zamieszkujące tundrę:
Rosjanie, Chantowie, Czukcze, Dołganie, Eńcy, Inuici (Eskimosi), Islandczycy, Jakuci,
Jukagirzy, Karelowie, Komiacy, Lapończycy, Nganasanie, Nieńcy, Norwedzy.
Główne rzeki w Rosji to:
Lena (4400 km długości)
Ob (4338 km)
Jenisej (4102 km)
Wołga (3690 km)
Dolna Tunguzka (2989 km)
Amur (2824 km)
Wiluj (2650 km)
Oleniok (2292 km)
Ałdan (2273 km)
Kołyma (2129 km)
Don (1950 km)
Lena (4400 km długości)
Ob (4338 km)
Jenisej (4102 km)
Wołga (3690 km)
Dolna Tunguzka (2989 km)
Amur (2824 km)
Wiluj (2650 km)
Oleniok (2292 km)
Ałdan (2273 km)
Kołyma (2129 km)
Don (1950 km)
***
Lena
Lena płynie przez Syberię Wschodnią, jednak nie jest już zaliczana do europejskich rzek, ale azjatyckich. Rzeka Lena jest jedną z największych rzek Azji osiąga 4400 km długości, jej powierzchnia dorzecza wynosi 2 490 000 km²; średni przepływ u ujścia 16 400 m³/s.
Na wysokości 930 m ma swoje źródła w Górach Bajkalskich w pobliżu słynnego głębokiego Jeziora Bajkał. Uchodzi do Morza Łaptiewów tworząc deltę o około 150 ramionach i powierzchni ponad 40 tys. km².Rzeka Lena - płynąca przez Syberię Wschodnią (4400 km długości), nie jest już zaliczana do europejskich rzek, ale azjatyckich. Wołga ma 3690 km długości, a jej dorzecze zajmuje obszar 1 360 000 km 2, źródło zaś znajduje się na Wałdaju. Najdłuższa rzeka Europy przepływa przez wzniesienia Uglicko-Daniłowskie i Galicko-Czuchłomskie, Wyżynę Nadwołżańską, Nizinę Nadkaspijską, strefę lasów, lasostep, stepy i półpustynie, uchodząc deltą o powierzchni 19 000 km2 do Morza Kaspijskiego.
Lena - Kamienny las (skarb Syberii )
Rzeka ta jest przez ponad pół roku pokryta lodem. Zamarza od października do czerwca w dolnym biegu zaś w górnym od listopada do maja. Wiosną podczas roztopów często tworzą się zatory lodowe. Rocznie niesie 12 milionów ton osadów.
Rzeka Lena jest w Syberii jednym z najważniejszych szlaków komunikacyjnych. Jej Żeglowna rozciąga się od Ust’-Kut (port Osietrowo) do Kaczugu przy wysokich stanach wód. Jej główne dopływy to: Wiluj, Olokma, Ałdan oraz Witim.
Rybołówstwo jest tutaj dobrze rozwinięte znajdziemy takie gatunki ryb jak: okoń, lipień, szczupak, nelma, tajmień czy sielawa.
Główne miejscowości tej rzeki to: Jakuck, Żygałowo, Ust’-Kut, Olokmińsk, Kaczug, Leńsk, Sangar czy Pokrowsk.
Niewątpliwie główną atrakcją turystyczną będzie tutaj Skalna kraina, która od 2006 roku widnieje na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Te fantazyjne kształty powstały pod wpływem działania czynników zewnętrznych. Jej filary składają się m.in. z kambryjskich wapieni, łupków i dolomitów.
Niektóre połączone są ze sobą naturalnymi skalnymi mostami. Istnieje legenda wśród lokalnych mieszkańców iż wśród tych skał mieszka Duch Gór. Całokształt daje przepiękny krajobraz na tle rzeki Leny, gdzie przyjezdni chętnie zwiedzają te miejsca.
Lena – rzeka w azjatyckiej części Rosji, w obwodzie irkuckim i Jakucji.
Jakuck – miasto w północno-wschodniej Syberii, nad rzeką Leną, położone na jej zachodnim brzegu.
Zdjęcie satelitarne delty Leny
Jest jedną z największych rzek Azji, 10. pod względem długości na świecie oraz 9. pod względem powierzchni dorzecza (największa rzeka Rosji, której dorzecze znajduje się w całości w granicach kraju). Długość: 4400 km; powierzchnia dorzecza 2 490 000 km²; średni przepływ u ujścia 16 400 m³/s.
***
Ob
Ob – rzeka w azjatyckiej części Rosji, na Nizinie Zachodniosyberyjskiej.
Długość (od źródeł rzek Katuni i Bii w Ałtaju) wynosi 4338 km lub 5570 km (od źródeł Irtyszu). Wpada do Zatoki Obskiej na Morzu Karskim tworząc deltę długości 80 km i szerokości 30-90 km.
W górnym biegu płynie przez tereny wyżynne. Częściowo wypełniona wodami Zbiornika Nowosybirskiego (powierzchnia 1070 km²). W dolnym biegu płynie bardzo wolno tworząc wokół bagna. Regularnie wylewa w lecie. Toczy średnio 12 400. m³ wody na sekundę (maksymalnie 42 800 m³/s). Od Nowosybirska nabiera cech rzeki nizinnej i przecina Nizinę Zachodniosyberyjską. Poniżej ujścia Irtysza występuje asymetria brzegów: prawy jest wysoki i stromy, lewy jest niski.
Od miejscowości Pieriegriobnoje rzeka dzieli się na dwie główne odnogi:
Wielki Ob – długość 446 km
Mały Ob – długość 456 km
Łączą się koło miasta Salechard w jedno koryto o szerokości do 20 km i głębokości do 40 m. Uchodzi do Zatoki Obskiej na Morzu Karskim.
***
Jenisej
(ros. Большой Енисей) – rzeka w Rosji, w Republice Tuwy, prawy dopływ i jedna ze źródłowych rzek Jeniseju.
Długość rzeki wynosi 636 km. Powierzchnia dorzecza obejmuje 56 800 km². Żeglowna na długości 285 km od ujścia rzeki[1]. Średni przepływ wody wynosi w około 584m³/s. W Kyzyle łączy się z Małym Jenisejem tworząc Jenisej właściwy.
***
Wołga
W starożytności nazywana była Rhą, zaś w średniowieczu Itil. Obecnie ta najdłuższa rzeka Europy nosi nazwę Wołga.
Wołga – rzeka w Rosji przeduralskiej. Długość – 3531 km, powierzchnia zlewni –1380 tys. km², średni roczny przepływ u ujścia 8060 m³/s (254,35 km³ rocznie).
W Rosji dłuższą rzeką od Wołgi jest rzeka Wołga ma 3690 km długości, a jej dorzecze zajmuje obszar 1 360 000 km 2, źródło zaś znajduje się na Wałdaju. Najdłuższa rzeka Europy przepływa przez wzniesienia Uglicko-Daniłowskie i Galicko-Czuchłomskie, Wyżynę Nadwołżańską, Nizinę Nadkaspijską, strefę lasów, lasostep, stepy i półpustynie, uchodząc deltą o powierzchni 19 000 km2 do Morza Kaspijskiego.
Rrzeka ma ponad 200 dopływów, z których głównymi są Kama, Oka, Mołga, Wietługa i Samara. Jest ważna dla gospodarki Rosji, bowiem zasila 8 elektrowni wodnych i liczne zbiorniki retencyjne. Wołga połączona jest z morzem Bałtyckim (Wołżańsko-Bałtycka Droga Wodna), Białym (system północno-dwiński i Biełomorkanał), Azowskim i Czarnym (Kanał Wołga-Don) oraz z Moskwą. Do najważniejszych miast położonych nad Wołgą należą: Twer, Jarosławl, Niżny Nowogród, Kazań, Samara i Wołgograd.
Wielki potencjały Wołgi były wykorzystywane przez wieki zarówno przez carat, jak i lud. Aż do końca XX wieku Wołga była jednym z głównych szlaków komunikacyjnych Rosji. Umożliwiała przemieszczanie się z jednej części kraju, do drugiej zarówno ludzi, jaki i surowców. Jednak najdłuższa rzeka Europy ma w swoich kartach mało chlubny fakt historyczny, bowiem w jej dorzeczu znajdowały się łagry, czyli obozy pracy przymusowej, gdzie zsyłani byli wrogowie polityczni nie tylko z samej Rosji, ale również np. z Polski.
W Rosji dłuższą rzeką od Wołgi jest rzeka Wołga ma 3690 km długości, a jej dorzecze zajmuje obszar 1 360 000 km 2, źródło zaś znajduje się na Wałdaju. Najdłuższa rzeka Europy przepływa przez wzniesienia Uglicko-Daniłowskie i Galicko-Czuchłomskie, Wyżynę Nadwołżańską, Nizinę Nadkaspijską, strefę lasów, lasostep, stepy i półpustynie, uchodząc deltą o powierzchni 19 000 km2 do Morza Kaspijskiego.
Rrzeka ma ponad 200 dopływów, z których głównymi są Kama, Oka, Mołga, Wietługa i Samara. Jest ważna dla gospodarki Rosji, bowiem zasila 8 elektrowni wodnych i liczne zbiorniki retencyjne. Wołga połączona jest z morzem Bałtyckim (Wołżańsko-Bałtycka Droga Wodna), Białym (system północno-dwiński i Biełomorkanał), Azowskim i Czarnym (Kanał Wołga-Don) oraz z Moskwą. Do najważniejszych miast położonych nad Wołgą należą: Twer, Jarosławl, Niżny Nowogród, Kazań, Samara i Wołgograd.
Wielki potencjały Wołgi były wykorzystywane przez wieki zarówno przez carat, jak i lud. Aż do końca XX wieku Wołga była jednym z głównych szlaków komunikacyjnych Rosji. Umożliwiała przemieszczanie się z jednej części kraju, do drugiej zarówno ludzi, jaki i surowców. Jednak najdłuższa rzeka Europy ma w swoich kartach mało chlubny fakt historyczny, bowiem w jej dorzeczu znajdowały się łagry, czyli obozy pracy przymusowej, gdzie zsyłani byli wrogowie polityczni nie tylko z samej Rosji, ale również np. z Polski.
Bajkał - jezioro.
Bajkał to największy na świecie zbiornik słodkiej, krystalicznie czystej wody. Ma 20 proc. jej zasobów, podczas gdy udział Amazonki szacuje się na 17-20 proc. (nie liczymy oczywiście lodowców Antarktyki, Arktyki i Grenlandii). Bajkał jest również najgłębszym jeziorem na świecie: ma aż 1,6 km głębokości (średnio 730 m), najstarszym jeziorem świata (ma 25 mln lat!), leży w Rosji w większej części w Republice Buriacji. Dla okolicznych mieszkańców jest centrum i źródłem życia, dla przybywających tu turystów – miejscem relaksu na łonie natury i niemalże etnograficznej obserwacji mieszkającej tu ludności. Rosjanie, Buriaci, Ukraińcy, Białorusini, Tatarzy, Polacy.
Skąd się bierze niecodzienny, turkusowy lód na jeziorze Bajkał? Ten niesamowity efekt to skutek mozolnego procesu topnienia i ponownego zamarzania, co sprawia, że lód staje się olśniewająco turkusowy, a nie biały. Ten kolor to efekt tego, że kryształy lodu są niemal całkiem pozbawione elementów rozpraszających światło, takich jak pęcherzyki powietrza czy mikropęknięcia. Lód może więc pochłaniać światło w podobny sposób jak czysta woda – jony OH zatrzymują głównie fale światła czerwonego, do naszych oczu trafia więc to, co pozostaje – zestaw wywołujący wrażenie tego niesamowitego turkusu.
***
Buriaci to jeden z najliczniejszych rdzennych narodów Syberii. Mieszkają w autonomicznej Republice Buriacji, która zajmuje tereny po obu stronach jeziora Bajkał, ponadto w Mongolii i w północno-wschodnich Chinach
Bajkał jest najgłębszym jeziorem na świecie.
Sięga 1642 m głębokości. Dla porównania najgłębsze jezioro w Polsce – Hańcza, sięga ledwo 106 m! Bardzo duży udział w pomiarach Bajkału brali polscy zesłańcy: Benedykt Dybowski i Wiktor Godlewski. Dybowski był również lekarzem, prowadził badania etnograficzne a także faunistyczne, bo…
Bajkał jest domem dla 1550 gatunków zwierząt.
Jezioro przyciąga naukowców z całego świata. Ponadto, szacuje się, że w okolicach oraz w jeziorze żyje ok. 1085 gatunków roślin. Z tego 80% zwierząt i roślin to gatunki endemiczne (można je zobaczyć tylko tu). Turyści najchętniej wypatrują nerp – uroczych, choć drapieżnych, śnieżnobiałych fok słodkowodnych.
Jeziora Rosji są na kilku listach rekordów. Jedno z nich to Jezioro Bajkał które jest najgłębsze na świecie. Do list zaliczać się może także Morze Kaspijskie (Rosja dzieli je z kilkoma państwami m.in. Kazachstanem i Iranem), ponieważ jest największym jeziorem na świecie (jego powierzchnie się zmienia na skutek opadów, dzisiaj wynosi ok. 370 tys. km²). Łączna liczba wszystkich jezior przekracza 200 tys.
Alfabetyczna lista jezior w Federacji Rosyjskiej (wybrane):
Bajkał pow. 31 500 km²; dł. 663 km; szer. 79 km; gł. 1 680 m; wys. 455 m n.p.m.; obj. 23 000 km³; wpływa: 336 rzek; wypływa 1 rzeka
Baskunczak pow. 106 km²; wys. 21 m p.p.m. (depresja)
Baunt pow. 165 km²; dł. 16 km; szer. 9 km; gł. 33 m; wys. 1 059 m n.p.m.
Białe pow. 1 290 km²; gł. 33 m; wys. 113 m n.p.m.
Busani pow. 36,8 km²; gł. 10 m
Chanka pow. 4 190 km²; gł. 10,6 m; wys. 68 m n.p.m.
Chasan pow. 2,23 km²
Czany pow. 2 000 km²; gł. 7 m; wys. 106 m n.p.m.
Czeko dł. 708 m; szer. 364 m; gł. 50 m
Czerwone pow. 458 km²
Elgygytgyn pow. 119 km²; gł. 169 m; wys. 489 m n.p.m.
Elton pow. 152 km²; gł. 1,0 m; wys. 18 m p.p.m. (depresja)
Gęsie pow. 163 km²; dł. 24 km; gł. 28 m; wys. 550 m n.p.m.
Ilmień pow. 982 km²; dł. 45 km; szer. 35 km; gł. 10 m; wys. 18 m n.p.m.; wpływają: 52 rzeki; wypływa 1 rzeka
Imandra pow. 876 km²; gł. 67 m; wys. 128 m n.p.m.; wpływa: >20 rzek; wypływa 1 rzeka; 140 wysp jeziornych
Kaspla pow. 3,45 km²; dł. 5,8 km; szer. 0,75 km; gł. 4,5 m; wys. 160 m n.p.m.; obj. 0,08 km³
Keta pow. 452 km²; wys. 93 m n.p.m.
Kieret pow. 223 km²; dł. 44 km; szer. 19 km; średnia gł. 4-5 m; wys. 91 m n.p.m.; >130 wysp jeziornych
Kołymski Zbiornik Wodny pow. 441 km²; dł. 148 km; szer. 6 km; średnia gł. 120 m; obj. 14,56 km³
Kujto pow. 596 km²
Górne Kujto pow. 198 km²; wys. 103 m n.p.m.
Środkowe Kujto pow. 257 km²; wys. 101 m n.p.m.
Dolne Kujto pow. 141 km²; wys. 100 m n.p.m.
Łabynkyr pow. 60 km²; dł. 14,3 km; szer. 4,1 km; gł. >50 m; wys. 1 020 m n.p.m.; 3 wyspy jeziorne
Ładoga pow. 18 400 km²; dł. 219 km; szer. 120 km; gł. 225 m; wys. 5 m n.p.m.; >660 wysp jeziornych
Łama pow. 318 km²; dł. 80 km; szer. 14 km; gł. ~300 m; wys. 180 m n.p.m., linia brzegowa ~200 km
Ławoziero, Mały Manycz, Mamakański Zbiornik Wodny, Manycz, Manycz-Gudiło, Niuk, Onega, Pejpus, Pekulnejskie, Piaoziero, Siegoziero, Seliger,
Sienieskie, Suojarwi, Tajmyr, Teleckie, Tere-Chol, Topoziero, Umboziero,
Uws-nur, Wilujski Zbiornik Wodny, Wisztynieckie, Wodłoziero, Wygoziero
Zbiornik Rybiński.
