grafika-gify-kartki

Tatry

Tatry leżą w Łańcuchu Tatrzańskim, w Centralnych Karpatach Zachodnich.

Powierzchnia Tatr wynosi 785 km², z tego około 175 km² (22,3%) leży w granicach Polski, a ok. 610 km² (77,7%) na terytorium Słowacji.

Długość Tatr, mierzona od południowo-zachodnich podnóży Ostrego Wierchu Kwaczańskiego (1128 m) do wschodnich podnóży Kobylego Wierchu (1109 m), wynosi w linii prostej 57 km, a ściśle wzdłuż grani głównej 80 km. Grań główna Tatr przebiega od Huciańskiej Przełęczy (905 m) na zachodzie do Zdziarskiej Przełęczy (1081 m) na wschodzie.

Tatry są objęte ochroną przez ustanowienie na ich obszarze polskiego Tatrzańskiego Parku Narodowego i słowackiego Tatrzańskiego Parku Narodowego oraz przynależności do Światowej Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO.

Szczyty Tatr

Najwyższym szczytem Tatr jest znajdujący się całkowicie po słowackiej stronie Gerlach (2654 m n.p.m.), który jest również szczytem Karpat.

Najwyższym szczytem Tatr Polskich są Rysy (wierzchołek północno-zachodni mający 2499 m, przez który biegnie granica Słowacji i Polski).

Rysy – wierzchołek graniczny

Jedna-z najwiekszych dolin w Tatrach.

Szlak- Tatry - Gubałówka i Butorowy Wierch.

Położenie Tatr i przebieg granicy polsko-słowackiej Tatry NASA, WorldWind.

Tatry pod względem geograficznym dzielimy na:

Tatry Bielskie najwyższy szczyt Hawrań 2152 m n.p.m..

Tatry Wysokie najwyższy szczyt Gerlach ...

Łomnica

Tatry Bielskie

Szlak-Tatry - Granaty

Sudety

Sudety położone są w południowo-zachodniej Polsce.

Do Polski należy tylko północno-wschodnia część tego masywu

górskiego, ciągnącego się na długości 400 km, od przełomu Łaby

na zachodzie do Bramy Morawskiej na wschodzie.

Należą do pasa gór, w którym również wyróżniamy Karpaty. Częściowo należą również do Czech i Niemiec.

Mają złożoną budowę geologiczną. Spotykamy na ich powierzchni skały różnego wieku, reprezentujące wszystkie ery

geologiczne – od proterozoiku do kenozoiku, zarówno magmowe

(np. granity i bazalty), jak i metamorficzne( np. gnejsy, Lupki krystaliczne) czy też osadowe( np. wapienie, węgle, margle, piaskowce, lessy, piaski, żwiry, iły).Silne zróżnicowanie skały,jak też ich tektonika są świadectwem niezwykle złożonego góro-tworu. Sudety - to polskie Klondike. Od XIII do połowy XX w wydobyto tu około 15-20 ton złota. Najgłębsza kopalnia w Złotym Stoku miała 174mi uchodziła za największą w Europie ( dla porównania największe kopalnie w RPA sięgają obecnie 2000m głębokości). Od 1997 r. badania

geologiczne w Sudetach prowadzi firma górnicza z Kalifornii. Zamierza ona wznowić eksploatację złota w tych górach.

Lasy Gór Izerskich są najbardziej zniszczonymi w Polsce. Przyczyniły się do tego głównie zanieczyszczenia napływające do nas od sąsiadów z południa i zachodu, powodujące powstawanie kwaśnych deszczów.

Sudety ukształtowały się w wyniku licznych faz ruchów

górotwórczych zachodzących w prekambrze i w erze paleozoicznej.

Następnie przez dziesiątki milionów lat uległy one niemal całkowitemu zrównaniu. W wielu miejscach odsłoniły się wówczas

skały krystaliczne. W erze mezozoicznej zrównaną powierzchnię pokryły w wielu miejscach skały osadowe.W trzeciorzędzie,w wyniku orogenozy alpejskiej, większość górotworu została odmłodzona.

Grube i sztywne fragmenty skorupy ziemskiej uległy potrzaskaniu,

a środkowa część górotworu została wypiętrzona wzdłuż

wielkich uskoków o ponad 1000 m. Przez szczeliny wydostały się

wielkie ilości law bazaltowych. Wypiętrzające się góry ponownie zostały poddane czynnikom niszczącym. W rezultacie tych wszystkich procesów, które zostały przedstawione wyżej Sudety stały się obszarem o krajobrazie gór średnich i budowie zrębowej. Przeważają tu długie grzbiety o łagodnych stokach i płaskich wierzchowinach, ponad którymi wznoszą się łagodne kopuły szczytów górskich. W najwyższym pasmie górskim - Karkonoszach (Śnieżka-1602 m. n.p.m.)można zaobserwować również ślady działalności lodowców górskich, które występowały tutaj w czasie zlodowaceń czwartorzędowych.

Północna część górotworu - faliste Przedgórze Sudeckie- w czasie fałdowań alpejskich nie została wypiętrzona, lecz nieco obniżona. Skały z dawniejszych epok geologicznych zostały tu przykryte osadami kenozoicznymi ( na powierzchni występują gliny polodowcowe i rozległe pokrywy lessowe), spod których wyłaniają się np.wzgórza bazaltowe czy granitowe. Najwyższe wzniesienie regionu – Ślęża (718 m. n.p.m.), jest zbudowana z granitów i gabro(gruboziarnista skała krystaliczna).

CZY WIESZ ,ŻE ...

Sudety - to polskie Klondike. Od XIII do połowy XX w wydobyto tu około 15-20 ton złota. Najgłębsza kopalnia w Złotym Stoku miała 174m i uchodziła za największą w Europie ( dla porównania największe kopalnie w RPA sięgają obecnie 2000m głębokości)Od 1997 r. badania

geologiczne w Sudetach prowadzi firma górnicza z Kalifornii. Zamierza ona wznowić eksploatację złota w tych górach.

Śnieżka jest doskonałym punktem widokowym na Sudety. W pogodną noc można z niej dostrzec nawet światła Pragi. Na jej szczycie znajdują się: Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne, barokowa kaplica św. Wawrzyńca i schronisko PTTK.

Przez Sudety przebiega dział wód oddzielający dorzecza Odry, Łaby i Dunaju. Z ziem polskich do Łaby uchodzą Orlica i Izera. Pozostałe rzeki są odpływami Odry, np. Bóbr, Nysa Łużycka, Bystrzyca, Ślęża, Oława, Nysa Kłodzka, Osobłoga, Kwisa, Kaczawa, Strzegomka.

WAŻNIEJSZE OBIEKTY...

Wodospad Wilczki – w Międzygórzu znajduje się Wodospad im. Stefana Żeromskiego na rzece Wilczce, jeden z większych w Sudetach. Jeszcze na początku roku 1997 mierzył on 27m. Po powodzi jego wysokość zmniejszyła się o kilka metrów.Powstał na linii uskoku tektonicznego, skąd rzeka Wilczka spada z 22 m do kotła i dalej płynie wąskim wąwozem zwanym kanionem amerykańskim, którego pionowe skały osiągają nawet 25 m.

Rezerwat przyrody Wodospad Wilczki znajduje się na terenie Śnieżnickiego Parku Krajobrazowego. Założony został 1958 roku i na dzień dzisiejszy zajmuje obszar około 2,5 ha.

***

Bazylika w Wambierzycach – Położone u podnóża Gór Stołowych Wambierzyce słyną z barokowej bazyliki NMP. Jej monumentalna fasada ma wymiary jerozolimskiej świątyni Salomona.

***

Mały Staw w Karkonoszach – cyrki polodowcowe z malowniczymi jeziorami, Małym i Wielkim Stawem, są dowodem na lokalne zlodowacenie górskie w Karkonoszach.

***

Masyw Ślęży – w krajobrazie Przedgórza Sudeckiego wyróżniają się granitowe masywy : Ślęży, Strzelina i Strzegomia. Najwyższy szczyt Masywu Ślęży – Sobótka( 718 m. n.p.m.) - ma kształt stożka i jest pradawnym ośrodkiem kultu pogańskiego.

***

Jezioro Otmuchowskie – położone jest w nizinnej, środkowej części dorzecza Nysy Kłodzkiej. Pełni różnorodne funkcje: rekreacyjną, przeciwpowodziową i energetyczną.

***

Twierdza w Kłodzku – na szczycie Fortecznej Góry w Kłodzku znajdują się ruiny pruskiej twierdzy z XVIII w.

***

Góry Stołowe – Błędne Skałki, położone na terenie Gór Stołowych – to zespół osobliwych form skalnych w postaci kolumn, filarów, bram, grzybów i labiryntów skalnych. Zbudowane z piaskowców wieku kredowego, ukształtowane zostały przez procesy wietrzeniowe.

***

Sudety dzielą się na regiony :

a) Przedgórze Sudeckie

-Masyw Ślęży

-Wzgórza Strzegomskie

-Wzgórza Bielawskie

-i inne regiony

b) Pogórze Zachodniosudeckie

-Kotlina Turoszowska

-Pogórze Izerskie

-i inne regiony

c) Sudety Zachodnie

-Góry Izerskie

-Karkonosze

-Kotlina Jeleniogórska

-Góry Kaczawskie

-Rudawy Janowickie

d) Sudety Środkowe

-Kotlina Kamiennogórska

-Góry Kamienne

-Góry Wałbrzyskie

-Góry Sowie

-Góry Bardzkie

-Kotlina Kłodzka

-Góry Stołowe

-Góry Bystrzyckie

-Góry Orlickie

e) Sudety Wschodnie

-Grupa Śnieżnika

-Góry Bialskie

-Góry Złote

RZEKI SUDETÓW

KLIMAT SUDETÓW

1.Mają klimat górski z wpływami oceanicznymi.

2.Temperatura obniża się wraz z wysokością ( na każde 100m-0,5C)

3.Wraz z wysokością wzrasta suma opadów rocznych.

4.Cechą charakterystyczną jest również zmienność pogody.

5.Wyraźna piętrowość klimatyczna

Karpacz - Śnieżka - Zakopane

Dla Niemców Śnieżka jest świętą górą. Dla Czechów to najwyższy szczyt ich najwyższych gór. Czym Śnieżka jest dla Polaków?Dla Polaków to sanktuarium..

Śnieżka (1603 m n.p.m.) - najwyższy szczyt Karkonoszy, Sudetów

i Republiki Czeskiej

. Góra wyglądem podobna jest do piramidy, zbudowana z odpornych na wietrzenie metamorficznych hornfelsów. Zbocza, podcięte z obu stron – północnej i południowej kotłami Łomniczki i Upskiej jamy, pokrywa rozległe, polodowcowe gołoborze.

W1880 roku prowadzono na Śnieżce stałe obserwacje meteorologiczne, w 1900 roku powstało tu nowoczesne obserwatorium działające do roku 1976, którego 18-metrowej wysokości budynek rozebrano dopiero w 1990 roku. Jego funkcję przejął dzisiejszy symbol góry to jest metalowa, „kosmiczna” konstrukcja obecnego obserwatorium w postaci trzech połączonych ze sobą spodków, wzniesiona w 1976 roku.

Śnieżka-restauracja i obserwatorium na szczycie.

Szczyt Śnieźki i Republiki Czeskiej-Sněžka

Nowy budynek czeskiej poczty na szczycie.

Wyrasta 200 metrów ponad główny grzbiet Karkonoszy

Masyw-Śnieżnika.

Śnieżka jest miejscem gdzie można obserwować tu ciekawe zjawiska meteorologiczne i rzadko gdzie indziej spotykane takie jak ognie świętego Elma ,widmo Brockenu czy Glorię.

Po raz pierwszy opisał je Johann Esaias Silberschlag w 1780 roku, nadając mu nazwę od szczytu Brocken w niemieckich górach Harz, gdzie warunki atmosferyczne (obfite opady i częste mgły), sprzyjają powstawaniu tego rzadkiego górskiego mamidła. Na czym polega jego niesamowitość? Otóż mówiąc najprościej, obserwator, który szczęśliwie trafi na to zjawisko, ujrzy na chmurze przed sobą lub poniżej niego swój własny cień, w dodatku powiększony i otoczony barwną obwódką. Właśnie ona stanowi o wyjątkowości widma Brockenu, choć nie zdarza się zawsze.

Widmo Brockenu.

Tęczowe pierścienie nazywane są glorią i nie bez powodu, gdyż obserwator może mieć wrażenie, iż jego cień przypomina anioła, otoczonego aureolą.

Śniezka-Widmo Brockenu

Trzeba mieć wiele szczęścia, aby stać się uczestnikiem tego fascynującego górskiego spektaklu. Jednak nie wszyscy uważają, że to szczęście.Jak to często bywa z nietypowymi zjawiskami, uknuto pewien przesąd, zgodnie z którym widmo stanowi zły omen i ma zapowiadać śmierć w górach. Tylko ci, którzy ujrzą je po raz trzeci, doświadczą odczynienia uroku i będą mogli czuć się bezpiecznie w górach już na zawsze.

Ognie świętego Elma

Gloria

Z wierzchołka, o ile jest pogodnie, roztacza się wspaniała panorama całych Karkonoszy, Kotliny Jeleniogórskiej i otoczenia, sięgająca przy sprzyjających warunkach nawet Gór Orlickich i Stołowych, Jestedu i Gór Łużyckich, a także… Wrocławia. Szczególnie efektownie prezentuje się Obri dul po stronie czeskiej, pod drugim co do wysokości szczytem Karkonoszy – Studniczną horą. Należy jednak pamiętać, że Karkonosze należą do najbardziej mglistych gór kontynentalnej Europy.

Widoczne są ślady działania trzech bardzo różnych klimatów: tropikalnego, polarnego i umiarkowanego.

Umiarkowany (w wersji wysokogórskiej) to oczywiście nasz.

Tundra pod Śnieżką

Potężne gruzowisko skalnych bloków, pokrywające Równię i stoki Śnieżki, jest efektem działania klimatu polarnego - a dokładnie jego mroźnej, lecz suchej odmiany zwanej klimatem peryglacjalnym. Takie warunki panują przed czołem lądolodów współcześnie w tundrze wschodniej Syberii, a pod Śnieżką istniały około 10 tys. lat temu. Czoło lądolodu zlodowacenia Wisły, ostatniego z wielkich zlodowaceń europejskich, rozciągało się wtedy około 130 km na północ od Karkonoszy. Śnieżka, która była wówczas wielkim granitowym pagórem o łagodnych zboczach i płaskim wierzchołku, podlegała intensywnej erozji. W dzień słońce topiło śnieg i woda wnikała w szczeliny granitowego masywu. W nocy temperatura spadała poniżej zera i granit z hukiem pękał na bloki. Powstało wielkie rumowisko dużych, ostrokrawędzistych bloków nazywane gołoborzem.

Kaplica św. Wawrzyńca na Śnieżce jest najwyżej położonym zabytkiem sztuki
barokowej w Polsce i czynnym obiektem sakralnym. Budowę kaplicy św. Wawrzyńca na szczycie Śnieżki rozpoczęto w roku 1665,budowę ukończono w 1681.Kaplica została poświęcona uroczyście 10 sierpnia w dzień św. Wawrzyńca w roku 1681 przez opata klasztoru w Krzeszowie Bernarda Rosę. Co roku w dniu św. Wawrzyńca, 10 sierpnia, odbywa się uroczysta msza.

Karpacz-Kaplica Św.Wawrzyńca im Tadeusza Hołdyca.

Budowla jest typu rotundowego o wysokości 14 m zbudowana na planie koła o średnicy ok. 7 m z dostawionym kwadratowym przedsionkiem. Wnętrze sklepione spłaszczoną kopułą pokryte malowidłami z lat osiemdziesiątych XIX wieku. Kaplica zbudowana w stylu barokowym z kamienia łamanego, posadowiona na kamiennym fundamencie.

Okna owalne, od dołu ścięte, wypełnione współczesnym szkłem witrażowym. Wyposażenie kaplicy jest bardzo skromne, zawiera tylko ołtarz oraz figury Matki Bożej, św. Wawrzyńca i św. Wojciecha. W przedsionku na murze znajdują się tablice pamiątkowe oraz epitafium z 1828 roku Jana Pieniążka – Odrowąża, który prawdopodobnie utonął w bagnach pod Śnieżką.Kaplica została ufundowana przez hr. Christofa Leopolda von Schaffgotscha jako wotum za zwrot dóbr cieplickich skonfiskowanych jego ojcu. Ponadto miała ona potwierdzać jego prawa do Śnieżki, które kwestionował hrabia Czernin.

Zdjęcia historyczne

Śnieżka pod koniec XIX wieku,Schneekoppe_1900

Szczyt Śnieżki około roku1900-Schneekoppe,Observatorium-1900.

Ślęża (łac. Silensi 1017, łac. Monte Silentii XIII(naz. 1108 in monte Silencii (tłum. Góra Milczenia)w., w latach 1945‒1948 Sobótka, niem. Zobtenberg – dokładne tł. Góra Sobótka) – najwyższy szczyt Masywu Ślęży i całego Przedgórza Sudeckiego, wznoszący się na wysokość 717,5 m n.p.m.

Panorama ze szczytu Góry Ślęży

Ślęża stanowi dość wyraźne wzniesienie nad nadodrzańską doliną. Góra ta często ginie w gęstej mgle. Obok niej ulokowane są dwie pomniejsze góry: Radunia i Góra Kościuszki. Ta triada przez badaczy kultury słowiańskiej bardzo często nazywana bywa śląskim lub słowiańskim Olimpem.Góra ta stanowiła centrum pogańskich obrzędów dla całego Śląska. Po drodze na górę co rusz natykamy się na dowody tej bogatej przeszłości. Szczyt Ślęży usiany jest kamiennymi kręgami.

W dawnych czasach Ślęża była ośrodkiem kultu solarnego, a sąsiednia Radunia kultu lunarnego.Była górą druidów, potem mnichów, zbuntowanych innowierców, rabusiów
Po drodze na najwyższy szczyt masywu znajduje się Wieżyca, a na niej dawna Wieża Bismarcka.

Jednym z symboli góry stały się pradawne rzeźby, które można oglądać po drodze na szczyt.

miś- dzik panna ryba

Waly Kultowe Radunia

Na szczycie Ślęży zachował się postawiony przez augustianów kościół; sama góra stanowi dziś dla mieszkańców Dolnego Śląska i południowej Wielkopolski popularne miejsce weekendowych wypadów.

Pierwszy napisał o niej niemiecki kronikarz Thietmar. "Owa góra wielkiej doznawała czci u wszystkich mieszkańców z powodu swego ogromu oraz przeznaczenia jako że odprawiano na niej pogańskie obrzędy" – wywodził. I choć od tamtej chwili upłynęło niemal dokładnie tysiąc lat, a zmierzających ku szczytowi druidów zastąpił strumień turystów, na Ślęży nawet teraz można odnaleźć całkiem sporo magii.

Mimo niewielkiej wysokości bezwzględnej, masyw ma imponujący wygląd ze względu na znaczną wysokość względną (ponad 500 m).

Ślęża należy do Korony Gór Polski, Korony Sudetów Polskich i Korony Sudetów. Najbliższe miasto w pobliżu góry to Sobótka.

Istnieją trzy ważniejsze etymologie nazwy Ślęza (nazwy góry i rzeki były dawniej pisane jednakowo):

germańska (Steinhauser, Vasmer, wywodząca tę nazwę od plemienia Silingów),
słowiańska (np. Rospond, od ślęga – „mokra pogoda, błoto”)
„indoeuropejska” (Udolph, Mańczak).nazwa została przejęta do języków indoeuropejskich od wcześniejszych mieszkańców tych ziem (Babik). Od nazwy góry i rzeki wskazuje się związek z etnonimami Ślężan i germańskich Silingów, a później Śląska.Ślęża zbudowana jest głównie z granitów i gabra.

Według najnowszej interpretacji większa część masywu Ślęży to ofiolit – pozostałość kopalnego dna oceanicznego (skorupy oceanicznej). Jego powstanie datowano na 350 mln lat (przełom dewonu i karbonu). W skład tego ofiolitu wchodzą: radiolaryty (pozostałość krzemionkowych skał osadowych leżących na dnie oceanu), amfibolity (zmetamorfizowane pierwotne podmorskie bazalty, tworzące wierzchnią warstwę skorupy), niżej leżą gabra, a na samym dole ultrazasadowe perydotyty, które w efekcie metamorfizmu przekształciły się w serpentynity. Ten hipotetyczny ofiolit zapada ku północy, czyli pierwotnie najwyższe partie znajdują się na północy, a najniższe na południu. Obecnie gabra tworzą szczyt Ślęży i jej południowe oraz wschodnie stoki, serpentynity odsłaniają się na Raduni i wzgórzach położonych na wschód i zachód od niej, natomiast amfibolity są znane z Wieżycy i Gozdnicy – niewielkich szczytów w północnej części masywu Ślęży koło Sobótki.
Znacznie później w obręb zachowanego ofiolitu, a właściwie na zachód od niego, wdarła się intruzja granitowa, datowana na późny karbon. Obecnie granity budują północne i północno-zachodnie stoki góry. Są one częścią masywu granitowego ciągnącego się od Strzegomia po Sobótkę. Samo wyniesienie części skał gabrowych i granitowych i ukształtowanie się góry zaszło w neogenie, przy czym bierze się pod uwagę głównie wyniesienie w wyniku ruchów tektonicznych. Wcześniej sądzono, że Ślęża jest twardzielcem, jednak obecnie wpływ selektywnej erozji uważa się za czynnik uzupełniający.

Góra stanowiła ośrodek pogańskiego kultu solarnego miejscowych plemion – jego początki sięgają epoki brązu, a początek upadku przypada na początki chrystianizacji tych obszarów w X i XI w. Na szczycie góry i jej pobliżu zachowały się kamienne rzeźby „panny z rybą, mnicha, grzyba, dzika, oraz niedźwiedzia” łączone do celtyckiego kręgu kulturowego. Odnaleziono również fragmenty kamiennych wałów, o szerokości ok. 12 m, układanych z odłamków kamieni, oraz zagadkowe posągi z charakterystycznym symbolem ukośnego krzyża – według hipotez badaczy krzyż garbo. prawdopodobnie związany był z pogańskim kultem solarnym.
W kronice Thietmara w dziale dotyczącym wojny Bolesława Chrobrego z Henrykiem II (zob. Obrona Niemczy) czytamy: Owa góra (posita est autem haec in pago Silensi, vocabulo hoc a quodam monte nimis excelso et grandi olim sibi indito) wielkiej doznawała czci u wszystkich mieszkańców z powodu swego ogromu oraz przeznaczenia jako że odprawiano na niej pogańskie obrzędy”. (z Kroniki bp. Thietmara ok. 1017 r.).
Według Hansa Jänichena leżące na południu miasto Niemcza, którego nazwa jest starsza od roku 990, nie oznacza Niemców w dzisiejszym znaczeniu, lecz osiadłą znacznie wcześniej ludność wschodniogermańską. Ludność ta ulec miała slawizacji, przekazując Słowianom kult na górze Sobótce/Ślęży.

Karpaty